Επιμέλεια κειμένου: Φούλη Ράπτη Παπαγεωργίου
Εξουσιοδ/νη διδάσκουσα Γιόγκα
Κάποτε εξωτική, σήμερα παγκόσμιο κίνημα.
Κάτι περισσότερο από γυμναστική σε συνδυασμό με μια συγκεκριμένη στάση ζωής;
Θεραπεύει;
Σύγχρονες επιστημονικές μελέτες επισημαίνουν νέες, άγνωστες δυνατότητες.
Η δημοσιογράφος του GEO και Dr. Βιοχημίας Hania Luczak μαζί με την φωτογράφο Helena Schatzle μίλησαν με ερευνητές και με τον τελευταίο εν ζωή Δάσκαλο της Γιόγκα, τον Ινδό B.K.S. Iyengar, 94 ετών.
«Ταξιδεύοντας με τη γιόγκα σε όλο τον κόσμο, φτάνω στο γνωστό Ινστιτούτο Iyengar στη Ν. Ινδία. Μέσα στην κατάφωτη σάλα, με τους ανεμιστήρες και τον εκκωφαντικό θόρυβο της πόλης, ασκούμενη η ίδια και συνειδητοποιώντας άγνωστες πλευρές του σώματός μου να ανταποκρίνονται στο κάλεσμά μου, είχα την έντονη κι ευχάριστη αίσθηση ότι έφτασα πράγματι στο σπίτι μου.
Μια πρωτόγνωρη αίσθηση ζωντάνιας και γαλήνης με κατέκλυσε ολοκληρωτικά. Μήπως είχε σχέση με την επαναλαμβανόμενη διαβεβαίωση του Διδάσκαλου «Η γιόγκα θεραπεύει»;
Σαν κλασική διδάκτωρ βιοχημείας, αντιμετωπίζω με σκεπτικισμό θεραπευτικές αγωγές χωρίς αδιάσειστη εμπειρική τεκμηρίωση. Σε κάθε περίπτωση, όλοι συμφωνούν ότι ο αθλητισμός και η ανάπαυση κάνουν καλό στην υγεία. Τώρα αναζητώ την στιγμή της αλήθειας της γυμναστικής ενός Ινδού Γκουρού με την αληθινή θεραπεία για την αντιμετώπιση πόνων. Βρήκα την απάντηση σε στεγανούς χώρους διεθνών ερευνητικών κέντρων, όπου όλα καταλήγουν σε επιστημονικές γνωματεύσεις.
Στο Βερολίνο, Βοστώνη, Χάρβαρντ, Χούμπολντ μετά από πάμπολλες αναφορές ιατρών και φυσιοθεραπευτών, οι ερευνητές παραγκωνίζουν ενδοιασμούς και προκαταλήψεις και για πρώτη φορά ασχολούνται σοβαρά με τις ευεργετικές συνέπειες της Γιόγκα, ειδικά στο πρόβλημα των μη θεραπευόμενων πόνων. Η αλλαγή ξεκίνησε όταν το Εθνικό Αμερικανικό Σύστημα Υγείας αποφάσισε να διαθέσει χρήματα για έρευνες. Προϋπόθεση είναι η γιόγκα να συμβαδίζει με υγιεινό τρόπο ζωής, με σωματική άσκηση και διαλογισμό. Έτσι δημιουργούνται περισσότερες από 2.000 δημοσιεύσεις.
Μήπως κρύβεται κάποιο βαθύτερο μυστικό μέσα στη ρέουσα και γεμάτη χάρη αλληλουχία 12 στάσεων στον «χαιρετισμό στον ήλιο» που συγχρονίζει την κίνηση του σώματος με την κίνηση της αναπνοής, ή στη στατικότητα της παντελούς ακινησίας μένοντας στην στάση του λωτού και ψιθυρίζοντας ομ;
Περισσότεροι από 20 εκατ. Αμερικάνοι και 5 εκατ. Γερμανοί έχουν οικειοποιηθεί την ινδική πρακτική εξισορρόπησης του νου και σώματος. Γιατί εξαπλώνεται η γιογκαμανία; Είναι κάτι περισσότερο από μόδα ή ένα σύμπτωμα της ευημερίας, διέξοδος φυγής για τους κουρασμένους και αγχωμένους κατοίκους των μεγαλουπόλεων και όχι μόνο στη Δύση; Χωρίς το στοιχείο της πνευματικότητας, πώς θεμελιώνεται η εμπειρική έρευνα; Πώς μετριέται η ενέργεια που παράγει;
«Στη Γερμανία για τους περισσότερους» μας εξηγεί η ερευνήτρια, Ψυχολόγος και Νευρολόγος Britta Hölzer, «η yoga είναι σε μεγάλο βαθμό αμφισβητούμενη με λεπτές αποχρώσεις εξωτισμού». Την συναντώ στο γραφείο της στην Charite. Μιλάει μελωδικά και χαμηλόφωνα για τον κόσμο της, τον εγκέφαλο, τον πυρηνικό τομογράφο και τους τρεις θεμέλιους λίθους της yoga, τις ασάνας, την πραναγιάμα και τον διαλογισμό, το αντικείμενο της εργασίας της.
Η yoga θεωρείται το αρχαιότερο, από το 2.500 π.Χ. σύστημα προσωπικής εξέλιξης του σώματος, του νου και του πνεύματος. Συγκριτικές μελέτες δείχνουν ότι 30’ καθημερινού διαλογισμού επί οκτώ εβδομάδες, επιφέρει εποικοδομητική ανατροφοδότηση στον εγκέφαλο ανδρών και γυναικών με πολύ αγχωτική καθημερινότητα. Οι περιοχές που δραστηριοποιούσαν τη μνήμη, την μάθηση και τον συναισθηματικό έλεγχο παρουσίαζαν εντονότερα τις λειτουργίες ανάπλασης της δομής και των εγκεφαλικών κυκλωμάτων, κάτι που εξηγεί την σαφή αναβάθμιση των πνευματικών λειτουργιών και παρατηρήθηκε και σε μεγαλύτερες ηλικίες, καθυστερώντας ή παρακάμπτοντας τελείως την γεροντική άνοια ή το αλτσχάϊμερ. Έχει βέβαια σχέση με τον χρόνο και την ποιότητα του διαλογισμού.
Μήπως η γιόγκα είναι η θεραπεία της πιο διαδεδομένης μάστιγας στις κοινωνίες της Δύσης; «Οι ενδείξεις πολλαπλασιάζονται» απαντά η ερευνήτρια, «αν και οι ερευνες βρίσκονται στην αρχική φάση. Τουναντίον, σε μακροχρόνιες μελέτες τεκμηριώθηκε ότι η καλλιέργεια της προσοχής, οι ασάνας και η τεχνική της αναπνοής αποτελούν το καλύτερο αντίδοτο κατά του στρες».
Οι ασθενείς του Andreas Michalsen, ζουν με το δηλητήριο που λέγεται στρες. Σύμφωνα με μετρήσεις 80% βιώνουν στρες καθημερινά και 30% σε μεγάλο βαθμο. Ο Αρχίατρος και Καθηγητής Φυσιοθεραπείας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Charite, στο Βερολινο, κάνει γιόγκα για καιρό και ερευνά την αντι-στρες επίδρασή της. « Το μυστικό της καλής γιόγκα είναι η ακρίβεια των κινήσεων και το καλύτερο είδος είναι η Iyengar-yoga”. Έχει επισκεφθεί τον Iyengar κι έχει πεισθεί, ότι είναι το μόνο είδος γιόγκα που ενδείκνυται για επιστημονικές μετρήσεις. Η κρίσιμη διαφορά βρίσκεται στην ακρίβεια, επανάληψη και σύγκριση, τα απαραίτητα και κλασικά στοιχεία κάθε σοβαρού επιστημονικού πειράματος.
Όπως μας λέει, «ο γκουρού έχει δημιουργήσει με βάση τα πανάρχαια κείμενα της παράδοσης, ένα είδος επιστήμης με εργαστήριο το ανθρώπινο σώμα και πνεύμα κι εργαλεία τις ασάνας (διαλογισμοί εν κινήσει)». Μετά την πρώτη ώρα είχε εντυπωσιασθεί από το ξύπνημα της δύναμης που ένιωσε.
Γι’ αυτό προπονητές στον πρωταθλητισμό έχουν ενσωματώσει την γιόγκα στο πρόγραμμα προπόνησης. Ο Michalsen δεν μιλάει για μύες, αλλά για την ανθεκτικότητα αντιμετώπισης του στρες – μηχανισμός αυτοάμυνας μπροστά σε απειλή.
Το 80% των ασθενειών του πολιτισμού μας οφείλονται εμμέσως ή αμέσως στο στρες και στον ανθυγιεινό τρόπο ζωής μας. Η γιόγκα χαμηλώνει τα ποσοστά της στρεσογόνου ορμόνης κορτιζόλης στο αίμα που εκκρίνεται από τα επινεφρίδια, σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης υπερβολικά.
Η άσκηση είναι αποτελεσματική μόνον όταν γίνεται με ήπιο τρόπο. Σύμπτωμα του στρες είναι κι ο πόνος. Ο Michalsen είναι πεπεισμένος ότι «η γιόγκα είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος κατά των χρόνιων πόνων στη πλάτη, στον αυχένα και για τις ημικρανίες».
«Και όλα αυτά γιατί μειώνει το στρες»; «Όχι» είναι κατηγορηματικός ο κ. Καθηγητης. «Πρέπει να υπάρχουν και άλλες ανεξερεύνητες συνέργειες αυτοΐασης, τις οποίες δραστηριοποιεί η γιόγκα, όπως ο ρόλος της συνειδητής και έντονης έκτασης στους σκελετικούς μυς, στις μυικές ίνες και στους τένοντες, όσο αποφεύγεται η έκκριση γαλακτικού οξέος. Ακόμα και με λιγότερη προσπάθεια, όταν η ασάνα γίνεται σωστά, έχουμε βαθιά χαλάρωση και μείωση του πόνου».
Η Karen Sheman, του Παν/μιου της Washington, Seattle σύγκρινε τρεις ομάδες ασθενών με χρόνιους πόνους στην πλάτη. Η πρώτη ασκείτο με την βοήθεια ενός καλού βιβλίου με ειδικό πρόγραμμα. Η δεύτερη έκανε φυσιοθεραπεία και η τρίτη γιόγκα. Οι γιόγκις είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα, όσον αφορά την μείωση των πόνων στην πλάτη και την καλυτέρευση της φυσικής και συναισθηματικήςψυχολογικής κατάστασης. Όταν στην Φυσιοθεραπεία προσετέθησαν ασκήσεις με παρατεταμένο τέντωμα του μυϊκού συστήματος, τα θετικά αποτελέσματα ανέβηκαν. Ο Καθηγητής Michalsen συμπεραίνει ότι θα πρέπει να δραστηριοποιείται ένας μηχανισμός αλληλοεπίδρασης διαφορετικών βιολογικών παραγόντων. Σε περιπτώσεις υψηλής πίεσης ή καρδιακών παθήσεων θα μπορούσαν, συνεχίζει ο
Michalsen, παράλληλα με τις αντιστρές ιδιότητες της άσκησης, να συμβάλλουν και άλλοι άγνωστοι μηχανισμοί, όπως π.χ. η στενή σχέση του ρυθμού της αναπνοής με την εναλλαγή διαστολή/συστολή των αγγείων. Αμερικανικές μελέτες αποδεικνύουν, ότι με την βοήθεια της γιόγκα ασθενείς με υψηλή πίεση την κατέβασαν ώστε να μειωθεί δραστικά στο ελάχιστο η παροχή φαρμάκων». Εάν είχαμε ένα τόσο αποτελεσματικό φάρμακο στην αγορά, το αποτέλεσμα θα ήταν εξαιρετικά εντυπωσιακό» συνεχίζει. «Καθένα από τα τρία οργανικά μέρη/σκέλη της γιόγκα, αζάνας, πραναγιάμα (ρύθμιση αναπνοής) και διαλογισμός, μπορεί να λειτουργεί ευεργετικά για την θεραπεία. Όμως και οι τρεις μαζί είναι απλούστατα αχτύπητες»!
Συνεχίζω στις Η.Π.Α., την κατ’ εξοχήν χώρα της γιόγκα στη Δύση. Στην Βοστώνη συναντώ τους K.Fahy και J.Hall, εθελοντές για ερευνητική μελέτη στην Ιατρική σχολή του Χάρβαντ που πάσχουν από μετατραυματική αγχώδη διαταραχή, της οποίας τα θύματα έχουν βιώσει ακραίες φυσικές καταστροφές, πόλεμο, βίαιες πράξεις κι έχουν αίσθημα αδυναμίας, φόβο θανάτου, πανικό, εφιάλτες, αϋπνία, υπερευαισθησία και μειωμένη κοινωνικότητα. Οι δυο άνδρες για τρεις μήνες ακολούθησαν ολοκληρωμένο πρόγραμμα άσκησης γιόγκα, που συμπληρωνόταν με συστηματική παρακολούθηση, ημερολόγιο ύπνου, ηλεκτροκαρδιογράφημα, ερωτηματολόγιο κτλ. Ο καθηγητης Khalsa και οι συνεργάτες του παρακολουθούν την λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος των εθελοντών, πριν και μετά το μάθημα. Επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στη «διαφορετικότητα της καρδιακής συχνότητας». Όσο πιο γρήγορα χτυπάει η καρδιά υπό την επίδραση του στρες και κατόπιν ηρεμεί με την μείωση του στρες, τόσο πιο υγιής είναι ο άνθρωπος. «Αυτή η ικανότητα προσαρμογής στους εξωτερικούς παράγοντες, βελτιώνεται αισθητά με την γιόγκα. Έτσι η συνεχής υπερδιέγερση σταδιακά εξασθενεί. Και το σπουδαιότερο, μακροπρόθεσμα η υποσυνείδητη αντίδραση διαφοροποιεί την βιοχημεία του σώματος, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί ένα είδος μπλοκαρίσματος εναντίον των αρνητικών συνεπειών των στρεσογόνων ορμονών. Τα πρώτα αποτελέσματα των προσφάτων ερευνών στο θέμα της χρόνιας αϋπνίας, μετά από 2 μήνες γιόγκα δείχνουν μετρήσιμη βελτίωση: οι ώρες ύπνου διπλασιάσθηκαν και χωρίς χάπια. Μειώθηκαν τα συμπτώματα πανικού, φόβων, εφιαλτών και οι κοινωνικές σχέσεις αποκτούν πάλι ενδιαφέρον».
Κάτω από σχολαστικά ελεγχόμενες συνθήκες, οι ερευνητές προσδιορίζουν ένα βιολογικό δεσμό μεταξύ γιόγκα και καλής ρύθμισης του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Το εύρημα είναι εντυπωσιακό.
Αυτό ακριβώς με κάνει δύσπιστη. Είναι δηλαδή η Γιόγκα πανάκεια; Μετά τους πόνους στην πλάτη αποδεικνύεται χρήσιμη και σε ψυχολογικές αρρώστιες; Ο καθηγητής Khalsa με κοιτάζει φιλικά «καταλαβαίνω, χρειάζεστε περισσότερα ατράνταχτα στοιχεία και βρίσκεστε στο σωστό μέρος, εδώ στην Βοστώνη. Εδώ εργάζεται η Chris Streeter».
Συνεχίζεται στο επόμενο τεύχος…
